Αθανάσιος Β. Νταουσάνης (Ναύπακτος 1934 – Αθήνα 2019)

Ο Αθανάσιος Β. Νταουσάνης ήταν συγγραφέας, ποιητής, μεταφραστής και μελετητής της πνευματικής και πολιτιστικής παράδοσης της Μαύρης Αφρικής. Διακρίθηκε για την έρευνά του στην προφορική ποίηση φυλών της αφρικανικής ηπείρου.

Γεννήθηκε στις 29 Ιανουαρίου 1934 στο Ξηροπήγαδο Ναυπάκτου, όπου πέρασε τα παιδικά κι εφηβικά του χρόνια. Τελειώνοντας το τοπικό Γυμνάσιο, μετέβη σε ηλικία 17 ετών στην Αθήνα, όπου φοίτησε στη Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία. Καταλυτική για τη μετέπειτα πορεία του υπήρξε εξάλλου η περίοδος που εργάστηκε κοντά στη «θεία Λένα» (Αντιγόνη Μεταξά-Κροντηρά), σημαντική Ελληνίδα παιδαγωγό, συγγραφέα παιδικών βιβλίων και δημιουργό του πρώτου παιδικού θεάτρου.

Εργάστηκε σε διάφορα σχολεία Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης στην ελληνική επικράτεια, ακολούθησε σύντομη παραμονή του στο Λονδίνο προς τελειοποίηση της αγγλικής γλώσσας. Στη συνέχεια  έζησε μεγάλο μέρος της ζωής του στην Αφρική όπου εργάστηκε ως εκπαιδευτικός. Συγκεκριμένα έζησε στη Λιβύη, την Αιθιοπία και τη Νιγηρία.

Την πρώτη του επίσημη εμφάνιση στον ελληνόφωνο ποιητικό χώρο πραγματοποίησε με μεταφράσεις αξιόλογων ποιημάτων εξεχόντων Αφρικανών ποιητών στη «Νέα Εστία» και άλλα λογοτεχνικά περιοδικά, ενώ το 1977 κυκλοφόρησε η πρώτη συλλογή πρωτότυπων ποιημάτων του με τίτλο Ισημερινός και το φιλολογικό ψευδώνυμο Όμηρος Σανς. Ακολούθησαν κι άλλες, όλες εκδοθείσες στην Αθήνα κατά τη δεκαετία του 1980: Βαθύ του Έβενου, Στέππες, Βουβοί Τροπικοί, Γυμνό Παρόν, Χρώμα Μαύρο.

Η ποίησή του, έντονα επηρεασμένη από τη ζωή του στη Μαύρη Ήπειρο, χαρακτηρίστηκε ως ποίηση πρωτότυπη, βιωματική, εικονοπλαστική, χωρίς τεχνικές εκζητήσεις ή φραστικούς ακροβατισμούς αλλά με βαθύ λυρικό στοχασμό, υποβλητική, μα προπάντων πλημμυρισμένη από ανθρωπιά και θέρμη, ζεστασιά και αγάπη για την πυρακτωμένη Αφρική και τους μαρτυρικούς λαούς της.

Επέστρεψε οριστικά στην Ελλάδα το 1980 και εργάστηκε συστηματικά επί σειρά ετών με στόχο την ανάδειξη τόσο της γραπτής αφρικανικής ποίησης, όσο και της ανώνυμης, προφορικής ποιητικής παραγωγής των φυλών της Αφρικής (και του γενικότερου χώρου της, όπως της Μαδαγασκάρης, των Νησιών του Πράσινου Ακρωτηρίου, του Μαυρικίου, των Σεϋχελών, κ.λπ). Το 1992 βραβεύτηκε από την Ελληνική Εταιρεία Μεταφραστών Λογοτεχνίας για το βιβλίο του Η Ποίηση της Μαύρης Αφρικής: Νέγροι Ποιητές – Παραδοσιακή Ποίηση. Υπήρξε, εξάλλου, ο πρώτος που μύησε το ελληνικό αναγνωστικό κοινό στο έργο του Wole Soyinka, (Ουόλε Σογίνκα, Νιγηριανός δραματουργός, ποιητής, μυθιστοριογράφος και κριτικός) έχοντας διαγνώσει την αξία του έγχρωμου Αφρικανού ποιητή που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1986.

Ο Αθανάσιος Β. Νταουσάνης συνέχισε να εργάζεται πάνω στην παραδοσιακή ποίηση που είχε ηχογραφήσει ή καταγράψει απευθείας από τους ιθαγενείς (κατά καιρούς και σε ομάδες άλλων ερευνητών, ντόπιων και Ευρωπαίων) αλλά και στο επιπρόσθετο υλικό που συνέλεξε στη διάρκεια δεκαετιών από φίλους και γνωστούς, καθώς κι από διάφορα περιοδικά, βιβλία, εφημερίδες και λοιπά έντυπα της Αφρικής.

Μέρος του πλουσιότατου αυτού υλικού, χαρακτηριστικού κάθε χώρας, κάθε τόπου, κάθε φυλής (από τη Σομαλία, την Αιθιοπία και την Ερυθραία ως τη Σενεγάλη και τη Μαυριτανία, από τη Ρουάντα και τη Ζιμπάμπουε ίσαμε το Σουδάν και τη Σαχάρα, από τη Νιγηρία και τη Νότια Αφρική ως την Ουγκάντα, τη Μοζαμβίκη και τη Μαδαγασκάρη) κυκλοφόρησε σε δύο επιβλητικούς τόμους. Οι ανθολογίες αυτές με τίτλο Το Φεγγάρι και το Τύμπανο (1996) και Η Ποίηση της Μαύρης Αφρικής (β’ έκδοση, συμπληρωμένη και εμπλουτισμένη, 2003) συμπεριλαμβάνουν μεταφραστικές επεξηγήσεις, εισαγωγή, λαογραφικές, εργογραφικές και άλλες ερμηνευτικές σημειώσεις, ιστορικές πληροφορίες και κριτικά σχόλια που απορρέουν από βιβλιογραφική έρευνα αλλά και την προσωπική του εμπειρία.

Έχοντας περιπλανηθεί, όπως ο ίδιος αναφέρει, απ’ άκρου σ’ άκρον τη Μαύρη Ήπειρο, ο Α. Β. Ν. γνώρισε και αγάπησε πολύ τη γη αλλά και τους ανθρώπους της σε όλες τις εκδηλώσεις του βίου τους. Δηλαδή ό,τι παρουσιάζεται – ή εννοείται – στις ανθολογίες του «δεν είναι παρά λόγος, ποίηση, μουσική και χορός· απαγγελία, προσευχή, χειρονομία, κίνηση και ρυθμός από κάτι που έγινε σε κάποιες γιορτές ή τελετουργίες, σε συγκεντρώσεις ή παραστάσεις, σε κάποια ορισμένη ώρα στην ιστορία και στον χρόνο, σε χώρους υπαρκτούς στην Αφρική· και φυσικά σε γλώσσες πολλές και διάφορες» (Το Φεγγάρι και το Τύμπανο, σελ. 27).

Άφησε την τελευταία του πνοή στην Αθήνα στις 27 Οκτωβρίου 2019, σε ηλικία 85 ετών.

Το Nafsweek ευχαριστεί τον Δ/ντη της Παπαχαραλαμπείου δημόσιας βιβλιοθήκης Γιάννη Χαλάτση για το κείμενο που μας έστειλε, ως φόρο τιμής για τον εκλιπόντα ναυπάκτιο, βιβλία του οποίου βρίσκονται στην βιβλιοθήκη της πόλης μας.