Ο τουρισμός ήταν ο κλάδος εκείνος που τα τελευταία χρόνια παρουσίαζε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και αποτέλεσε έναν από τους βασικούς πυλώνες για την οικονομική ανάκαμψη των περασμένων ετών. Όμως, στην παρούσα περίοδο είναι ο κλάδος που δέχεται τη μεγαλύτερη πίεση και αυτός που θεωρείται και πιο δύσκολο να γίνουν οι όποιες προβλέψεις για το τι μέλλει γενέσθαι.  Το CNN Greece προσπαθεί να απαντήσει σε ορισμένα από τα βασικά ερωτήματα που υπάρχουν σχετικά με τον ελληνικό τουρισμό και την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας του COVID-19.

Πότε θα γίνει η επανεκκίνηση;

Τυπικά, την 1η Ιουνίου με το άνοιγμα των ξενοδοχείων 12μηνης λειτουργίας και των χώρων εστίασης. Μέσα στον Ιούνιο, θα επιτραπεί και το άνοιγμα των ξενοδοχείων εποχικής λειτουργίας. Πολύ σημαντικός παράγοντας είναι, βέβαια, τα πρωτόκολλα επαναλειτουργίας που θα περιλαμβάνουν όλους τους όρους υγιεινομικής προστασίας. Τα πρωτόκολλα αναμένεται να ανακοινωθούν πολύ σύντομα.

Ουσιαστικά, πάντως, η επανεκκίνηση του ελληνικού τουρισμού δεν πρόκειται να ξεκινήσει πριν «ανοίξουν» εκ νέου τα σύνορα. Κάτι που σημαίνει πρακτικά επανέναρξη αεροπορικών πτήσεων αλλά και να είναι εφικτό να δούμε οδικές αφίξεις, κυρίως από τις γειτονικές χώρες.

Θα ανοίξουν όλα τα ξενοδοχεία;

Το πιθανότερο σενάριο είναι πως αρκετοί ξενοδόχοι, ιδίως όσοι έχουν ξενοδοχεία εποχικής λειτουργίας, θα προτιμήσουν να μην ανοίξουν καθόλου τη φετινή σεζόν. Ο λόγος είναι πως τα έσοδα που αναμένεται να έχουν -ακόμη και στα πλέον αισιόδοξα σενάρια- πολύ δύσκολα θα καλύπτουν τα έξοδα λειτουργίας.

Ένα ζήτημα που έχει προκύψει αφορά πάντως τις σχέσεις ξενοδόχων με τους tour operators. Σε περίπτωση που κάποιος ξενοδόχος επιλέξει να μην ανοίξει, ενδέχεται να έχει πρόβλημα στις συμφωνίες για το 2021 δεδομένου ότι οι μεγάλοι tour operators θα επιδιώξουν να στείλουν όσο το δυνατόν περισσότερους τουρίστες σε προορισμούς όπως η Ελλάδα, η οποία, άλλωστε, θεωρείται και από τις καλύτερες περιπτώσεις κυρίως λόγω της καλής εικόνας της όσον αφορά την αντιμετώπιση της πανδημίας. Ενδεχομένως, οι ξενοδόχοι που διαθέτουν περισσότερα του ενός ξενοδοχεία να επιλέξουν να ανοίξουν ένα ή ορισμένα από αυτά προκειμένου να καλύψουν τις απαιτήσεις των tour operators.

Θα έχει πρόβλημα το Airbnb και οι πλατφόρμες βραχυχρόνιας μίσθωσης;

Ένα από τα αιτήματα του ξενοδοχειακού κλάδου αλλά και των συνδέσμων ενοικιαζόμενων καταλυμάτων είναι να μην επιτραπεί τη φετινή σεζόν να λειτουργήσουν οι πλατφόρμες βραχυχρόνιας μίσθωσης και κυρίως το Airbnb. Ο λόγος που επικαλούνται είναι πως θα είναι αδύνατο να εξασφαλιστεί ότι θα τηρούνται οι κανόνες υγιεινομικής προστασίας που θα υπάρξουν.

Μέχρι στιγμής, δεν έχει υπάρξει κάποια σχετική αντίδραση από το υπουργείο Τουρισμού και γενικότερα τους αρμόδιους φορείς.

Από την άλλη πλευρά, το Airbnb έσπευσε να παρουσιάσει, τουλάχιστον για τις Ηνωμένες Πολιτείες, ένα νέο πρωτόκολλο καθαρισμού και απολύμανσης των καταλυμάτων που περιλαμβάνει στην πλατφόρμα της. Η πρωτοβουλία προβλέπει την έκδοση πιστοποιητικού

στους οικοδεσπότες που έχουν ολοκληρώσει για τους νέους κανόνες υγιεινής, οι οποίοι καταρτίστηκαν βάσει των συστάσεων των αμερικανικών υγειονομικών αρχών και εμπειρογνωμόνων της υγείας. Αν θα υπάρξει κάτι αντίστοιχο για την Ευρώπη, θα περιμένουμε για να το δούμε. Όπως και το αν θα είναι αρκετό αυτό το πρωτόκολλο.

Πόσο θα διαρκέσει η σεζόν;

Τα τελευταία χρόνια, είχε υπάρξει μία προσπάθεια για επιμήκυνση της σεζόν με στόχο να υπάρχουν σημαντικές ροές τουριστών από τον Μάρτιο μέχρι και τον Οκτώβριο. Φέτος, η εκτίμηση είναι πως η σεζόν θα μπορεί να επιμηκυνθεί μέχρι και το τέλος Νοεμβρίου, δεδομένου ότι υπάρχει η αίσθηση πως αρκετοί Ευρωπαίοι -κατά κύριο λόγο- θα προτιμήσουν να κάνουν τις διακοπές τους το φθινόπωρο ξεκινώντας από τις αρχές Σεπτεμβρίου.

Αυτό, βέβαια, υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα υπάρξει δεύτερο κύμα κρουσμάτων το φθινόπωρο, κάτι που δεν αποκλείουν οι επιστήμονες.

Σε τι είδους εμπειρία θα πρέπει να επικεντρωθούμε;

Θα πρέπει να περιμένουμε τα πρωτόκολλα επαναλειτουργίας τόσο των ξενοδοχείων όσο και των χώρων εστίασης και αναψυχής αλλά και αυτών για τις οργανωμένες παραλίες. Το σίγουρο είναι πάντως ότι το μοντέλο «ήλιος και θάλασσα» θα πρέπει να διαφοροποιηθεί αρκετά. Ενδεχομένως, πολλές τουριστικές επιχειρήσεις να κληθούν φέτος να προσφέρουν περισσότερες εναλλακτικές επιλογές (π.χ. εκδρομές σε παραλίες χωρίς οδική πρόσβαση, περιπάτους, πολιτιστικές διαδρομές) στους τουρίστες που θα υποδεχθούν.

 Τι θα γίνει με τις μεταφορές;

Αυτό είναι το μεγαλύτερο ζήτημα που υπάρχει. Ιδίως όσον αφορά στις αεροπορικές πτήσεις. Ένας βασικός λόγος είναι πως θα πρέπει το θέμα να ρυθμιστεί σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης και μέχρι στιγμής, τουλάχιστον, δεν φαίνεται να έχει υπάρξει κάποια σημαντική πρόοδος. Πολλές αεροπορικές εταιρείες αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης αυτή τη στιγμή και είναι άγνωστο ακόμη και το ποιες θα δρομολογήσουν πτήσεις προς την Ελλάδα -και πόσες- κατά τη διάρκεια του 2020.

Φυσικά, υπάρχει το ζήτημα των μέτρων υγειονομικής ασφαλείας στα αεροδρόμια όπου σίγουρα θα υπάρχει αρκετή ταλαιπωρία για τους επιβάτες, ενώ δεν αποκλείεται να τεθεί και ζήτημα για κατοχή υγειονομικού διαβατηρίου.

Αρκετά ζητήματα προς επίλυση έχουν να κάνουν και με τις ακτοπλοϊκές μεταφορές όπου θα πρέπει να διευκρινιστεί πόσοι επιβάτες θα είναι ανά πλοίο. Ο αναμενόμενα περιορισμένος αριθμός σε συνδυασμό με το μειωμένο αριθμό αεροπορικών πτήσεων θα επηρεάσει και αυτός τον τελικό αριθμό των επισκεπτών, ειδικά στους πιο δημοφιλείς προορισμούς.

 Οι τουρίστες θα έρχονται. Εμείς θα τους θέλουμε;

Η Ελλάδα τα πήγε πολύ καλά στην αντιμετώπιση της πανδημίας αλλά δεν συμβαίνει το ίδιο με όλες τις χώρες. Αν αναλογιστεί κανείς ότι οι βασικές χώρες προέλευσης τουριστών για την Ελλάδα είναι η Γερμανία, η Βρετανία, η Ρωσία, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Γαλλία και η Ιταλία, είναι μάλλον κατανοητό ότι υπάρχει και το θέμα υπό ποιες προϋποθέσεις θα θέλουμε να υποδεχτούμε τουρίστες από αυτές τις χώρες. Άλλωστε, όπως τονίζουν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς ο πρωταρχικός στόχος για αυτό το καλοκαίρι είναι η υγειονομική προστασία της χώρας.

Επιπλέον, παραμένει άγνωστο ποια θα είναι η διάθεση των ενδιαφερόμενων τουριστών, οι οποίοι ενδεχομένως και τη φετινή χρονιά να προτιμήσουν προορισμούς πιο κοντά στην πατρίδα τους ή προσβάσιμους με αυτοκίνητο, το οποίο τείνει να εξελιχθεί στο πιο ασφαλές μέσο μετάβασης για την τουριστική σεζόν του 2020.

 Ποιες είναι οι αγορές που θα μπορούσαν να μας ενδιαφέρουν;

Σε μία αγορά που θα είναι πιο μικρή, στόχος της Ελλάδας είναι να πάρει μεγαλύτερο μερίδιο της πίτας. Κάτι που σημαίνει ότι πρέπει να δούμε και χώρες που τα πήγαν καλύτερα στην αντιμετώπιση της πανδημίας, άρα εκτιμάται ότι θα υπάρχει και μεγαλύτερη διάθεση για τουρισμό. Επιπλέον, μία άποψη είναι ότι θα πρέπει να εστιάσουμε σε γειτονικές χώρες, οι κάτοικοι των οποίων μπορούν να φθάσουν και οδικώς στην Ελλάδα.

Υπό αυτό το πρίσμα, οι χώρες των Βαλκανίων και γενικότερα της ανατολικής Ευρώπης θεωρούνται ως αγορές που πρέπει να δώσουμε μεγαλύτερη έμφαση, όπως και αυτές του Ισραήλ αλλά και των κρατών της Μέσης Ανατολής.

Οι οδικές αφίξεις θα σώσουν την κατάσταση;

Τα τελευταία χρόνια, οι οδικές αφίξεις στην Ελλάδα παρουσιάζουν αύξηση και η εκτίμηση είναι πως φέτος θα έχουν μικρότερη πτώση σε σχέση με τις αεροπορικές, για προφανείς λόγους. Όμως, οι τουρίστες που προτιμούν να έλθουν στην Ελλάδα με το αυτοκίνητο τους, σύμφωνα με τα στοιχεία των προηγούμενων ετών, δαπανούν, κατά μέσο όρο, μικρότερα ποσά σε σχέση με εκείνους που έρχονται αεροπορικώς. Οπότε ακόμη και αν υπάρξει αύξηση, δύσκολα θα μπορέσει να περιορίσει τις απώλειες.

Ο εσωτερικός τουρισμός και τα κουπόνια δεν μπορούν να βοηθήσουν;

Πολύς λόγος έχει γίνει για τον εσωτερικό τουρισμό και την επέκταση του μέτρου του κοινωνικού τουρισμού. Παράγοντες του τουριστικού κλάδου επισημαίνουν ότι τα έσοδα από τον εσωτερικό τουρισμό ανέρχονται περίπου στο 10% των συνολικών τουριστικών εισπράξεων. Το ποσοστό μπορεί φέτος να αυξηθεί αλλά το απόλυτο νούμερο δύσκολα θα είναι μεγαλύτερο δεδομένου ότι δεν είναι λίγοι οι Έλληνες που αναμένεται να περιορίσουν τον αριθμό των ημερών των διακοπών τους είτε επειδή ανησυχούν είτε επειδή δεν θα μπορούν για οικονομικούς λόγους.

Τα κουπόνια θα μπορούσαν να αποτελέσουν μία μορφή βοήθειας αλλά σε κάθε περίπτωση δεν θα είναι τίποτα παραπάνω από μία ανάσα.

Πόσες θα είναι οι απώλειες;

Το 2019 έκλεισε με τα άμεσα έσοδα από τον τουρισμό να εκτιμώνται στα 18 δισ. ευρώ. Στο ποσό αυτό περιλαμβάνονται τα έσοδα που αφορούν όλους τους επιμέρους τομείς (μεταφορές, διαμονή, εστίαση κ.ά).

Οι συνολικές απώλειες μοιάζουν λίγο δύσκολο να εκτιμηθούν ιδίως από τη στιγμή που δεν έχει γίνει επανεκκίνηση για να δούμε πόσο μεγάλο θα είναι το τουριστικό ενδιαφέρον φέτος. Μία ένδειξη είναι πάντως ότι το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος (ΞΕΕ) κάνει λόγο για απώλειες της τάξεως των 4,46 δισ. ευρώ για τα ελληνικά ξενοδοχεία.

Η υπάρχουσα εκτίμηση αναφέρει ότι στο πιο αισιόδοξο σενάριο η επιστροφή στα επίπεδα του 2019 δεν θα πρέπει να αναμένεται πριν το 2022.

Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις της υπόλοιπους κλάδους της οικονομίας;

Η κλασική έκφραση είναι πως ο τουρισμός αποτελεί τη «βαριά βιομηχανία» της χώρας. Η έμμεση επίπτωση του τουρισμού είναι εξίσου σημαντική με την άμεση και αυτό φάνηκε κατά τη διάρκεια της οικονομικής ύφεσης, ιδίως όταν ο τουρισμός άρχισε να παρουσιάζει σημαντικούς ρυθμούς ανάπτυξης, βοηθώντας σημαντικά στη σημαντική ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. Κάτι που σημαίνει ότι οι άμεσες απώλειες στα τουριστικά έσοδα θα έχουν ως έμμεσο αποτέλεσμα και τη σημαντική πτώση των εσόδων σε αρκετούς ακόμη κλάδους της οικονομίας.

Πρέπει να αρχίσουμε να σκεπτόμαστε από τώρα το 2021;

Από τη στιγμή που είμαστε στα μέσα του 2020, θα ήταν μάλλον λάθος να σταματήσουμε να ασχολούμαστε με τη φετινή σεζόν. Πρωταρχικός στόχος είναι ο περιορισμός των απωλειών, η αύξηση του μεριδίου αγοράς και η παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών σε όσους τουρίστες έρθουν. Αν και σε αυτή την περίπτωση δείξουμε ως χώρα καλή εικόνα, τότε θα έχουν τεθεί οι βάσεις ώστε το 2021 να είναι μία χρονιά ταχύτατης ανάκαμψης.

Του Δημήτρη Μαλλά – CNN Greece

Γίνε συνδρομητής στην εφημερίδα μας ΕΔΩ,  με 20 ευρώ τον χρόνο.

Κάθε Παρασκευή φτάνει στα email των συνδρομητών μας