Με αφορμή την εορτή των αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ – προστατών της Πολεμικής Αεροπορίας, δημοσιεύουμε εργασία- ντοκουμέντο του Ηλία Δημητρόπουλου  Σμηνάρχου ε.α- Ιστορικού ερευνητή,  για την αεροπορική ιστορία:

Αν και η Επαρχία Ναυπακτίας είναι ψαγμένη ιστορικά σε ζηλευτό βαθμό, εν τούτοις, παρέμειναν ατεκμηρίωτα ορισμένα σημεία ως προς τις δύο αεροπορικές καταρρίψεις, που έλαβαν χώρα κατά τον πόλεμο του 1940- 41 στην παραλιακή περιοχή της Ναυπακτίας.

Βετεράνοι Ναυπάκτιοι ερευνητές, που τότε ήταν παιδιά και αυτόπτες μάρτυρες, στις αφηγήσεις και στις καταγραφές τους, κάνουν λόγο για την πτώση/κατάρριψη ενός ιταλικού βομβαρδιστικού, χωρίς η μνήμη τους να έχει διατηρήσει το χρόνο του συμβάντος (φθινόπωρο, χειμώνας, άνοιξη) και λεπτομέρειες για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες καταρρίφθηκε.

Αντίθετα για το γερμανικό αεροπλάνο που κατέπεσε και συνετρίβη στην παραλία της Ρίζας (περί τα 100μ. από τη θάλασσα), θέση Μποτσικάκια, την 6^η Απριλίου 1941, πρώτη ημέρα της Γερμανικής επίθεσης εναντίον της Ελλάδας, διασώθηκαν αρκετά στοιχεία γύρω από το ιστορικό, με αναπόφευκτα, όμως κι εδώ ορισμένα κενά σημεία.

Πέρασαν 77 χρόνια από τότε και η έρευνα φέρνει στο φως σαφή και τεκμηριωμένα στοιχεία για τα αντίστοιχα περιστατικά, κυρίως χάριν της ερευνητικής ομάδος των Πατρών, «ο Άγνωστος Πατραϊκός» και του διαδικτύου, μέσω του οποίου επιτυγχάνεται κάποια πρόσβαση στα αρχεία της RAF και σε ορισμένες αεροπορικές πηγές της Γερμανίας και της Ιταλίας.

Πριν να αναφερθούμε αναλυτικά σε αυτά καθαυτά τα γεγονότα, παρατίθενται συνοπτικά οι αεροπορικές συνθήκες που επικρατούσαν στον Ελλαδικό χώρο τις παραμονές και τον πρώτο χρόνο του Ελληνοϊταλικού και εν συνεχεία του Ελληνογερμανικού πολέμου.

Η μικρή τότε ελληνική πολεμική Αεροπορία αποτελούμενη από τρεις Μοίρες Βομβαρδισμού(31^η 32^α 33^η ), τέσσερις Μοίρες Διώξεως (21^η,22^α ,23^η, 24^η ) και τρείς Μοίρες Παρατήρησης, είχε αναπτυχθεί στη Θεσσαλία και τη Θεσσαλονίκη.

Την ευθύνη του εναέριου χώρου Αττικής- Κορινθιακού είχε αναλάβει η 80^η Μοίρα διώξεως της RAF, με έδρα το αεροδρόμιο της Ελευσίνας. Αρχικά η Μοίρα ήταν εφοδιασμένη με αεροπλάνα τύπου Gloster Cladiator (διπλοπτέρυγα) τα οποία το Φεβρουάριο του 1941 αντικαταστάθηκαν με τα νεότερα Hurrikane (εκπαιδευόμενος σ’ αυτόν τον τύπο σκοτώθηκε ο Ναυπάκτιος Υποσμηναγός Φίλιππος Πλαστήρας στις 10 Δεκεμβρίου 1941 στη Χάιφα της Παλαιστίνης).

Α΄. Η κατάρριψη του Ιταλικού Βομβαρδιστικού

Το Ημερολόγιο έδειχνε 2 Απριλίου 1941, ημέρα Τετάρτη. Σχηματισμός με τρία Ιταλικά βομβαρδιστικά, τύπου Cant της 106 Gruppo, περνούσαν πάνω από τη Ναύπακτο με δυτική κατεύθυνση. Ξαφνικά ενεπλάκησαν σε αερομαχία, πάνω από το δυτικό προάστιο της Ναυπάκτου (Ελαιοστάσιο), με ένα μικρό καταδιωκτικό που εμφανίστηκε από το «πουθενά» και μπροστά στα βομβαρδιστικά φαινόταν σαν ‘’κατσαρίδα’’. Επρόκειτο για αγγλικό καταδιωκτικό τύπου Hurricane Mk 1 της 80^ης Μοίρας, με χειριστή τον Υποσμηναγό Vernon Woodward.

Καταδιωκτικό αεροσκάφος Harrikane

Το ένα ιταλικό βομβαρδιστικό με κυβερνήτη τον Tenente Mario Bozzi της 106 Gruppo, βλήθηκε από τα πυρά του καταδιωκτικού κι άρχισαν να βγαίνουν φλόγες από τις εξαγωγές του, χάνοντας σταδιακά ύψος. Τελικά, οι δύο χειριστές του το εγκατέλειψαν στην περιοχή της Παναγίας της Παναξιώτισσας, στη Γαβρολίμνη Χάλκειας. Οι δύο πιλότοι έπεσαν πάνω στα ελαιόδεντρα, περισυλλέγησαν σώοι και παραδόθηκαν στις αστυνομικές αρχές. Το αεροσκάφος συνέχισε ακυβέρνητο και συνετρίβη στο χωριό Αϊ- Γιώργης Μεσολογγίου, πλησίον της Γεωργικής Σχολής.

Β΄Η κατάρριψη του Γερμανικού UG-88

Τέσσερις ημέρες μετά την κατάρριψη του Ιταλικού βομβαρδιστικού, Δευτέρα 6 Απριλίου 1941, ημέρα Κυριακή, «σκίασε» ο ελληνικός ουρανός από τη Γερμανική λαίλαπα.

Κατά κύματα η Λουφτβάφφε (Luftwaffe) σαρώνει τα πάντα.

Ένα γερμανικό αεροσκάφος τύπου Ju -88, A5 (4U+EK με εργοστασιακό αριθμό W.Nr, 880669), που ανήκε στο σμήνος αναγνώρισης 2.(F) 123. με έδρα την Κατάνια της Σικελίας, επέστρεφε από αποστολή σε Αθήνα – Πειραιά, με δυτική κατεύθυνση.

Περί την 2.30’ απογευματινή, πάνω από τον Κορινθιακό, ενεπλάκη σε αερομαχία με αγγλικό καταδιωκτικό τύπου Hurrikane της 80^ης Αγγλικής Μοίρας, με πιλότο τον Βρετανό άσσο (είχε πολλές καταρρίψεις στο ενεργητικό του), Υποσμηναγό Peter Townley Dowding.

Βομβαρδιστικό αεροσκάφος Junkers -88

Το γερμανικό αεροπλάνο πληγωμένο πέρασε πάνω από τη Ναύπακτο φλεγόμενο, χάνοντας ύψος και τελικά συνετρίβη στις ανατολικές υπώρειες της Κλόκοβας (Παλιοβούνα), στη θέση Μποτσικάκια, ελαφρώς δυτικά από το σημερινό κοιμητήριο της Ρίζας και περί τα 300 μ. νότια από την είσοδο της σήραγγας της Ιονίας οδού, σε απόσταση περί τα 150 μ από τη θάλασσα. Το πλήρωμα του γερμανικού αεροσκάφους ήταν τετραμελές και αποτελούνταν από τους :

Edgaar Liesenborghs, Ανθυποσμηναγός, Επιχειρησιακός Αξιωματικός Παρατηρητής.

Fritz Dreyet, Υπαξιωματικός, πιλότος του αεροσκάφους

Heinz Windrath, Υπαξιωματικός ασυρματιστής

Hans Hell, Υπαξιωματικός πυροβολητής.

Από την πρόσκρουση οι Fritz Dreye και Heinz Windrath σκοτώθηκαν (απανθρακώθηκαν) και ο Hans Hell υπέκυψε στα τραύματά του σε Ελληνικό Νοσοκομείο στις 11.4.1941. Διασώθηκε μόνο ο Ανθυποσμηναγός Edgar Liesenborghs, ο οποίος σε λίγες ημέρες μετά την κατάληψη της χώρας, επισκέφθηκε τη Ναύπακτο, σε αναζήτηση των σορών τους. Οι κάτοικοι και οι αρχές της Ναυπάκτου  είχαν φροντίσει να ενταφιάσουν τους Γερμανούς σύμφωνα με τα χριστιανικά κρατούντα, στο κοιμητήριο του Αγίου Στεφάνου της πόλης, τοποθετώντας σταυρούς και τα βασικά στοιχεία των ενταφιασθέντων, όπως αυτά αντλήθηκαν από τις μαυρισμένες μεταλλικές κονκάρδες που έφεραν κρεμασμένες στο λαιμό τους.

Ο Edgar Liesenborghs έμεινε απόλυτα ικανοποιημένος από την ταφή των δύο συναδέλφων του κι αυτό είχε μεσοπρόθεσμες ευεργετικές επιπτώσεις για την περιοχή. Τα οστά τους μεταφέρθηκαν στη Γερμανία από τους οικείους τους μετά το 1950.

Ο Υποσμηναγός Dowding* τρίτος από αριστερά μαζί με άλλους πιλότους της 80^ης Αγγλικής Μοίρας κάπου στην Ελλάδα τους πρώτους μήνες του 1941.

(Και η αυτούσια Αγγλική καταγραφή)

(Left to right) Sergeant Edward Hewett, Pilot Officer William Vale, Flying Officer P. T. Dowding, Flying Officer F. W. Hosken, Flying Officer Trevor-Roper (84 Squadron), Flight Lieutenant “Pat” Pattle, Flying Officer Wanklyn Flower and Pilot Officer J. Lancaster.)

Pilots of 80 sguadro in erly 1941 somewhere I Grecce

*Dowding was granted a short service commission in the RAF in March 1939, and was serving with 102 MU in Egypt before being posted to 80 Squadron.

Την κατάρριψη του γερμανικού αεροσκάφους ανέφερε η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ στο φύλλο της 7^ης Απριλίου 1941.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 7/4/1941

 Η Κλόκοβα (Παλιοβούνα). Το σημείο συντριβής του Junkers – 88

Η Ληξιαρχική πράξη

Στο ληξιαρχείο του δήμου Ναυπακτίας υπάρχει ληξιαρχική πράξη (παρατίθεται) για τους δύο απανθρακωμένους Γερμανούς αεροπόρους που συνετάγη στις 10 Απριλίου 1941, κατά ομολογία του 58χρονου Παναγιώτη Καραγεώργου, αυτόπτη μάρτυρα της συντριβής του αεροσκάφους. Η όποια αναγνώριση των στοιχείων τους έγινε από τις μεταλλικές κονκάρδες  που έφεραν στο λαιμό τους.

«Εν Ναυπάκτω σήμερον την 9 Απριλίου του 1941, ημέραν Τετάρτην και ώραν 10ην και εν τω Ληξιαρχικώ καταστήματι κειμένω εν τη οδό 4ης Αυγούστου αριθμός – ενώπιον εμού του Ληξιάρχου της πόλεως Ναυπάκτου […] ενεφανίσθη ο Παναγ. Καραγεώργος, ετών 58, επαγγέλματος υπάλληλος, κάτοικος Ναυπάκτου και εδήλωσεν ότι εν τω χώρω μεταξύ των χωρίων Ρίζης και Μαγκλαρέικα και προς δυσμάς την έκτην του μηνός Απριλίου ημέραν Κυριακήν και ώραν 2 1/2 κατέπεσεν Γερμανικόν αεροπλάνον το οποίον ανεφλέγη και οι εντός αυτού Γερμανού Ntrailer (?) και Xel (?) απηνθρακώθησαν και ότι ούτοι ετάφησαν την επομένην 7 Απριλίου στο Νεκροταφείο Αγίου Στεφάνου της πόλεως Ναυπάκτου…».

Ληξιαρχείο Ναυπάκτου, Βιβλίο Θανάτων, τ. ΣΤ, αρ. 19/41.

 Ανάρτηση στο f/b Iassonas Chandrinos‎WWII History in Greece

 ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ- ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

http://surfcity.kund.dalnet.se/commonwealth_dowding.htm )http://surfcity.kund.dalnet.se/commonwealth_woodward.htm

http://www.aircrewremembered.com/Kracker/LuftwaffeAxisPilots.html

Λίστες απωλειών γερμανικών αρχείων αεροπορίας Qu.Meister 6 Ιστότοπος «ο Άγνωστος Πατραϊκός»

Για τα εν λόγω συμβάντα υπάρχουν καταγραφές :

Ηλία Δημητρόπουλου, Αεροπορία και Ναυπακτία, 2008, σελ. 52-56

Γιάννη Ράπτη, Συμβολή στην ιστορία της Ναυπακτίας. Γεγονότα της περιόδου 1940-1950, Ναύπακτος 2003

Μπάμπη Κοτίνη, Η Ναυπακτία και η Ναύπακτος στην δεκαετία 1940-1950, σελ. 34

Ιερομονάχου Ιερωνύμου Δελημάρη, ΤΡΙΚΟΡΦΟ ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΣ, σελ.234

Αρχείο Σμηνάρχου Γεωργίου Ορφανάκη, air war for yugoslavia creece and grete

Γιάννης Ιωάννου, ΡΙΖΑ ΕΝΑ ΟΜΟΡΦΟ ΜΙΚΡΟ ΧΩΡΙΟ, ΣΕΛ 63

Ηλίας Δημητρόπουλος «ΣΤΑ ΧΝΑΡΙΑ ΤΩΝ ΚΟΛΟΒΑΙΩΝ της Ναυπάκτου», 2018, σελ. 84, υποσ. 34

Ανθρώπων Μνήμες : αφήγηση, Μιχάλη Χειμαριού (Nafweek/12/10/2018).