Καθώς διανύουμε μια περίοδο συνεχόμενων εκλογικών αναμετρήσεων, κατά τις οποίες επιλέγουμε αυτούς που θέλουμε να μας εκπροσωπήσουν και να λαμβάνουν αποφάσεις για εμάς, έχει ενδιαφέρον να προβληματιστούμε λίγο σχετικά με το περιεχόμενο των εννοιών της αξιοκρατίας και της αριστείας ως πολιτικές αρετές.

Πρόκειται για δύο έννοιες που αποτελούν βάσεις για τη σωστή λειτουργία της δημοκρατίας, που στην πραγματικότητα δεν ταυτίζονται, καθώς έχουν διαφορετική νοηματική αφετηρία.  Η αριστεία σημαίνει κυριολεκτικά τη διάκριση στη μάχη, στην πράξη. Ενώ η  αξιοκρατία είναι η επικράτηση των ικανών, των αξίων, αυτών που αξίζουν περισσότερο.

Ο Γεώργιος Στείρης- Επίκουρος Καθηγητής Φιλοσοφίας των Μέσων Χρόνων και της Αναγέννησης στη Δύση -Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας ΕΚΠΑ, σε ένα ενδιαφέρον  άρθρο του επισημαίνει τα εξής:

«Στην πολιτική η έμφαση χρειάζεται να αποδίδεται στο δημόσιο βίο των ανθρώπων. Άξιος είναι εκείνος που σε κάποιο κοινωνικό ή πολιτικό χώρο έχει προσφέρει σημαντικό έργο και έχει αποδείξει στην πράξη ότι μπορεί. Δεν είναι άξιος -ενώ μπορεί να είναι άριστος- εκείνος που ιδιωτεύει, εκείνος που όλες του οι δραστηριότητες εξυπηρετούν ατομικά ή ιδιοτελή συμφέροντα, τα οποία ενίοτε μπορεί και να αντιστρατεύονται το δημόσιο συμφέρον.

Η αξιοκρατία στη δημοκρατία δεν μπορεί και δεν πρέπει να εξαντλείται σε τυπικά προσόντα (σπουδές, επαγγελματική δραστηριότητα, οικογενειακή παράδοση, δημοφιλία), αλλά επιβάλλεται από τη φύση του πολιτεύματός μας να έχει εμπειρικό περιεχόμενο. Με άλλα λόγια, δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία τα τυπικά προσόντα, αλλά η δράση στο δημόσιο στίβο. Δεν μπορούμε επίσης να μιλάμε για αξιοκρατία όταν κάποιος, στηριγμένος σε πολλά τυπικά προσόντα, ζητά να τον εμπιστευθούμε με την υπόσχεση ότι θα αποδειχθεί άξιος. Είναι απαραίτητο να είναι τυπικά και ουσιαστικά άριστος, να έχει διακριθεί και αποδείξει την αξία του, ώστε μετά να του δοθεί η ευκαιρία να ασκήσει εξουσία.

Με άλλα λόγια, χρειάζεται πρώτα να αποδείξει κάποιος ότι είναι άριστος, με αντικειμενικό και μετρήσιμο τρόπο. Ύστερα, να τον εντοπίσει η πολιτική κοινωνία, ώστε να αξιολογηθεί, εάν η αριστεία του έχει δημόσιο ή ιδιωτικό χαρακτήρα.

Για να επικρατήσει η αξιοκρατία, χρειάζεται να πληρούνται κάποιες προϋποθέσεις. Αρχικά, σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα πρέπει όλοι οι άνθρωποι, στην αρχή της ζωής τους, να έχουν τις ίδιες ευκαιρίες, ώστε να φανεί με απόλυτο κριτήριο πόσο ικανός είναι κανείς και πόσο μπορεί να προσφέρει, να ανιχνευθούν οι άριστοι.

Για αυτό και επιβάλλεται να δοθεί έμφαση στη δημόσια δωρεάν εκπαίδευση. Σε αντίθετη περίπτωση, η αριστεία αποκτά διάσταση αριστοκρατική και απάδει της δημοκρατίας.

Επίσης, η αριστεία δεν αποδίδεται άπαξ, αλλά θεμελιώνεται στη συνεχή αξιολόγηση, με ποσοτικά και ποιοτικά κριτήρια. Είναι αέναη διαδικασία. Τα ποσοτικά κριτήρια είναι χρήσιμα σε δραστηριότητες του ιδιωτικού βίου, αλλά στην πολιτική προέχουν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά, επειδή αυτή πρωτίστως αναφέρεται σε ανθρώπους και όχι σε υλικά αντικείμενα.

Τους πιστοποιημένα άξιους τους έχει ανάγκη η δημοκρατία για να μπορέσει να λειτουργήσει αποτελεσματικά. Η δημοκρατία είναι ένα πολίτευμα εξισωτικό στη βάση του, αλλά αριστοκρατικό στην κορυφή του, καθώς πρέπει να κυβερνούν οι καλύτεροι, οι πιστοποιημένα άξιοι».

Δυστυχώς μέχρι σήμερα δεν εκλέγονται πάντοτε οι άξιοι και εν συνεχεία οι εκπρόσωποι της εξουσίας δεν επιλέγουν πάντα τους άξιους για να στελεχώσουν δημόσιες θέσεις.

Και επειδή για όλα λένε πως φταίει ο λαός, μήπως να κάνουν την αρχή οι πρόσφατα εκλεγμένοι δήμαρχοι, που λόγω Κλεισθένη θα αναγκαστούν να συνεργαστούν, να επιλέξουν τους πιο άξιους και ικανούς, δίνοντας έτσι το παράδειγμα και εκπαιδεύοντας το λαό στις πολιτικές αρετές της αριστείας και της αξιοκρατίας

#Δημοσιεύθηκε στην ηλεκτρονική συνδρομητική εφημερίδα Nafsweek, που κάθε Παρασκευή φτάνει στα e-mail των συνδρομητών μας