Άρθρο Δημήτρη Κωνσταντόπουλου στο newdeal.gr

Ανάμεσα στα πολλά που λέγονται και γράφονται σχετικά με την απόφαση της τουρκικής ηγεσίας να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί ξεχωρίζει αυτή περί ηθικής και πολιτικής αποδυνάμωσης του Ερντογάν στο εσωτερικό της Τουρκίας.

Μήπως η απόφαση αυτή είναι μια απελπισμένη προσπάθειά του να ανακτήσει την χαμένη απήχηση στην τουρκική κοινωνία;

Μήπως εργαλειοποιώντας ακόμη και το κεντρικό σύμβολο της μουσουλμανικής λατρείας, το τζαμί, ο Ερντογάν προσπαθεί να «φανατίσει» προς όφελός του το πιο συντηρητικό θρησκευτικό τμήμα του εκλογικού του ακροατηρίου, τους ισλαμοσυντηρητικούς και τους Τούρκους εθνικιστές;

Μήπως τελικά πρόκειται για μια κίνηση πολιτικής επιβίωσης;

Ακόμη και εάν όλες οι παραπάνω ερωτήσεις απαντηθούν με ένα «ναι», χρειάζεται να εμβαθύνουμε στον σχολιασμό της βυζαντινολόγου και ακαδημαϊκού Ελένης-Γλύκατζη Αρβελέρ που ανέφερε: «Όταν ένας λαός έχει ανάγκη από τέτοιους συμβολισμούς για να διατηρήσει τη συνοχή του και την ένωσή του, απέχει πολύ από τα ευρωπαϊκά δεδομένα».

Χρειάζεται να εστιάσουμε στη φράση «ευρωπαϊκά δεδομένα». Και τούτο διότι η Αγία Σοφία ποτέ δεν αγαπήθηκε από τον δυτικό Κόσμο όπως από τους Έλληνες.

Για τον υπόλοιπο δυτικό κόσμο, η Αγία Σοφία αποτελούσε έναν μεγαλοπρεπή θρησκευτικό χώρο λατρείας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, για την οποία υπήρχε διάχυτο το αίσθημα της αποστροφής.

Για τον Ελληνισμό, όμως, η Αγία Σοφία αποτελεί το διαρκές σύμβολο της θρησκευτικής, πολιτικής και πολιτιστικής ζωής του Χριστιανισμού και της Ορθοδοξίας. Και ταυτόχρονα, ένα αήττητο μέσα στους αιώνες σύμβολο παρουσίας του Ελληνισμού στη Μικρά Ασία.

Οι Ευρωπαίοι δεν «λυγίζουν» με αυτή την απόφαση Ερντογάν. Στην ευρωπαϊκή συνείδηση ο ιερός αυτός ναός αποτελεί κυρίως ένα Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, όπως το αρχαίο ρωμαϊκό θέατρο, το Τετράπυλον και το κάστρο στην Παλμύρα.

Ούτε η Ρωσία «λυγίζει» παρά το γεγονός ότι η μετατροπή τους σε ορθόδοξο έθνος οφείλεται και στην Αγία Σοφία, ούτε βεβαίως και οι ΗΠΑ καθώς βλέπουμε ότι ο Τραμπ έχει ξεκινήσει να ενισχύει τις διμερείς σχέσεις με την Τουρκία. Γι’ αυτό και ο δημόσιος διάλογος πρέπει να εστιάσει αλλού την προσοχή του.

Η Τουρκία επί Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ έκανε μια στροφή προς το κοσμικό κράτος. Δεσμεύθηκε κατά κάποιον τρόπο ότι η θρησκεία δεν θα είναι ο πυρήνας του κράτους και της εκπαίδευσης. Τότε ήταν που η Αγία Σοφία μετατράπηκε σε Μουσείο. Η στροφή αυτή όμως δεν επιτεύχθηκε.

Σήμερα λοιπόν ο Ερντογάν επισημαίνει για ακόμη μία φορά μέσα στα τελευταία χρόνια ότι περιφρονεί τους διεθνείς κανόνες, ανοίγει ζητήματα που είχαν κλείσει 100 χρόνια με τη Συνθήκη της Λωζάνης, αμφισβητεί κυριαρχικά δικαιώματα, εργαλειοποιεί ανθρωπιστικά ζητήματα, υπονομεύει τις Ευρω-τουρκικές σχέσεις, την ασφάλεια και τη σταθερότητα στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου. Αυτή η πολιτική απελπισίας, όμως, δεν συμβαδίζει με τα «ευρωπαϊκά δεδομένα».

Η Ευρώπη έχει τη δύναμη να σταματήσει την «φόρα» του Ερντογάν επειδή η οικονομική εξάρτηση της Τουρκίας από την Ευρώπη είναι μεγαλύτερη από αυτή της Ευρώπης.

Επομένως, όσο η Ευρωπαϊκή Ένωση δείχνει ολιγωρία για την δημιουργία κοινής Εξωτερικής και Αμυντικής Πολιτικής και τα κράτη δεν αναλαμβάνουν να μοιραστούν το βάρος της προστασίας των κοινών συνόρων, τόσο ο Ερντογάν θα εφευρίσκει τρόπους διατάραξης της ηρεμίας.

Όσο η Ευρωπαϊκή Ευρώπη δείχνει ατολμία να επιβάλει αυστηρές κυρώσεις στην Τουρκία και αρκείται σε φραστικές καταδίκες τόσο θα εντείνεται η επιθετικότητα του Ερντογάν.

Η επιλογή, επομένως, της κυβέρνησης είναι μία, η εθνική γραμμή πλεύσης που θα προκύψει μέσα από τη Σύγκληση του Συμβουλίου Πολιτικών Αρχηγών και θα εργαστεί με νέα ολοκληρωμένη εθνική στρατηγική ώστε η Ελλάδα να μην ακολουθεί απλά τις εξελίξεις, αλλά να τις καθορίζει.