Μολονότι πολλά έχουν γραφτεί, τα τελευταία 10 τουλάχιστον χρόνια, για την πτώχευση του ελληνικού κράτους, της οικονομίας του και των πολιτών του, θεωρώ ότι το θέμα παραμένει επίκαιρο, αφού καθημερινά, μικρομεσαίες επιχειρήσεις και ”μικρομεσαίοι” πολίτες αυτής της χώρας, βιώνουν συνεχώς νέα επεισόδια, αυτού του ατέρμονα Αρμαγεδδώνα της οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής ζωής αυτής της χώρας. Ένα από τα τελευταία σενάρια, το νέο πτωχευτικό δίκαιο της Ελλάδας, και το ”κερασάκι στην τούρτα”, η πανδημία, άσχετα αν αυτή ”ξέφυγε” από το εργαστήριο ή προήλθε από εκδίκηση της μητέρας φύσης.

Ας πάρουμε όμως τα γεγονότα με τη σειρά, με αντικειμενική προσέγγιση, και με τη διαβεβαίωση μου ότι δεν έχω στόχο να θίξω ή να χαϊδέψω κανένα πολιτικό κόμμα ή παράταξη. Άλλωστε έχω δηλώσει πολλές φορές, απ’ αυτήν τη στήλη, ότι… δεν ελπίζω και δε φοβάμαι καμία πολιτική παράταξη… είμαι ελεύθερος, για να θυμηθούμε και λίγο τον Καζαντζάκη.

Η κρίση του 2008 ξεκίνησε από την Αμερική και όλοι γνωρίζουμε πως εξαπλώθηκε εν μια νυκτί, σε όλο τον γνωστό, και άγνωστο κόσμο, αλλάζοντας με απίστευτη ταχύτητα την οικονομική, πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα του πλανήτη μας.

Ωστόσο, πολύ σύντομα, αυτό που όλοι μας συνειδητοποιήσαμε, ήταν ότι οι ισχυροί και βασικοί υπαίτιοι αυτού του φαινομένου, όπως ήταν η Αμερική, όχι μόνο ξεπέρασαν τις αναταράξεις, αλλά βρέθηκαν και σε πλεονεκτική θέση, σε ένα περιβάλλον που χαρακτηριζόταν και συνεχίζει βέβαια να χαρακτηρίζεται, από υποβάθμιση αν όχι καταρράκωση κρατών, επιχειρήσεων και πολιτών.
Κράτη όπως η Γερμανία, η Αμερική, η Κίνα και λιγότερο η Γαλλία, η Ολλανδία και οι Σκανδιναβικές χώρες, αντέδρασαν αμέσως, χάρις στις ισχυρές οικονομίες τους αλλά και την ελευθερία κινήσεων των κεντρικών τους τραπεζών, που άμεσα διοχέτευσαν τρισεκατομμύρια φρέσκου χρήματος στις αγορές τους, φρενάροντας την καλπάζουσα οικονομική και χρηματοπιστωτική λαίλαπα.

Θύματα οι αδύναμες χώρες, χωρίς δυνατότητα αξιοποίησης των κεντρικών τους τραπεζών, για παροχή ρευστότητας μέσω αύξησης του κυκλοφορούντος χρήματος. Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία και πρωτίστως η Ελλάδα στον αντίποδα της Αμερικής, Γερμανίας, Κίνας, Γαλλίας κ.λπ. Τα αποτελέσματα γνωστά…

Μνημόνια, απώλεια ανεξαρτησίας, ξεπούλημα όλων των φυσικών και τεχνικών μονοπωλίων της χώρας μας, όπως ενέργεια, τηλεπικοινωνίες, λιμάνια, αεροδρόμια, μεταφορές, υγεία (σχεδόν όλα τα ιδιωτικά Νοσοκομεία) και ”ων ουκ έστιν αριθμός”… Την ίδια στιγμή, οι Έλληνες πολίτες, βρέθηκαν με ένα μεγάλο, για τις δυνατότητές τους, τραπεζικό δανεισμό, που έλαβαν την περασμένη δεκαετία, είτε για την ανάπτυξη και στήριξη των επιχειρήσεών τους είτε για τη βελτίωση των προσωπικών τους αναγκών (καταναλωτικά δάνεια). Με αύξηση της ανεργίας στο 25% τουλάχιστον, και με μείωση σχεδόν 30% του ΑΕΠ μέσα σε 6 χρόνια, δε χρειαζόταν πολύ σκέψη για να καταλάβει κανείς σε τι ελεύθερη πτώση βρεθήκαμε, σχεδόν όλοι μας, μέχρι την πρόσκρουση στον σκληρό πυθμένα της απόλυτης πτώχευσης. Ποιοι όμως ευθύνονται για αυτή την ελεύθερη πτώση;

Γιατί ένα είναι βέβαιο: για ό,τι καλό ή κακό συμβαίνει σε μια οικονομία ή κοινωνία, υπάρχει μια άμεση σύνδεση ”αιτίας και αιτιατού”.

Η Ελλάδα, λέγεται επισήμως, ότι οφείλει την ελεύθερη πτώση της στα Δημοσιονομικά ελλείμματα. Δηλαδή, με απλά λόγια, το επίσημο κράτος ξόδευε κάθε χρόνο περισσότερα χρήματα από όσα θα έπρεπε. Άρα, αν αυτό είναι αλήθεια, και το κύριο αίτιο όλων των συμφορών μας είναι τα Δημοσιονομικά ελλείμματα, τότε θα πρέπει να χρεώσουμε την παρούσα κατάσταση στις κυβερνήσεις μας. Ποιες όμως κυβερνήσεις; Από πότε ξέφυγαν τα ελλείμματα;
Θυμίζω ότι η Ελλάδα έγινε μέλος της ζώνης του ευρώ από τον Ιανουάριο του 2001, με συγκεκριμένα αυστηρά και οικονομικά κριτήρια και που ένα εξ αυτών ήταν ότι τα Δημοσιονομικά ελλείμματα δεν έπρεπε να ξεπερνούν το 3% του ΑΕΠ. Το 2009 που ξέσπασε η κρίση, το Δημόσιο Ελληνικό έλλειμμα άγγιξε, αν όχι ξεπέρασε, το 13%!! Τι έγινε μέσα σε 8 χρόνια; Πού ήταν όλα αυτά τα χρόνια ο Κεντρικός Έλληνας Τραπεζίτης; Γιατί δε χτύπησε το καμπανάκι όταν το 3% έγινε 5% ή 8%; Συμπέρασμα, ή μπήκαμε στην ευρωζώνη με πλασματικό έλλειμμα 3% ή η Κεντρική Τράπεζα και οι Κυβερνήσεις, μετά το 2001, κάνανε πάρτι και στραβά μάτια με στόχο πολιτικά συμφέροντα.

Και πάμε τώρα στις Ελληνικές Εμπορικές Τράπεζες. Πριν από την λαίλαπα του 2009 καλούσαν τον κόσμο, θα έλεγα πιεστικά, να δανειστεί όσο χρήμα ήθελε, για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις του, για λόγους ταξιδίων και αναψυχής, για αγορά εξοπλισμού σπιτιών, για αγορά πρώτης, δεύτερης, ακόμα και τρίτης κατοικίας και ό, τι μπορεί κανείς να φανταστεί. Σήμερα, οι ίδιοι αυτοί τραπεζίτες κατηγορούν τους δανειολήπτες, που έχουν ”κοκκινίσει”, ότι ευθύνονται γιατί δανείστηκαν απερίσκεπτα και πάνω από τις δυνατότητές τους.

Την ίδια άποψη, δυστυχώς, έχουν υιοθετήσει και οι Έλληνες δικαστές που δικάζουν και στη συντριπτική πλειοψηφία καταδικάζουν τους κόκκινους δανειολήπτες, με την ίδια λογική, ότι δηλαδή αυτοί δανείστηκαν χωρίς καμία σύνεση. Όχι, κύριοι τραπεζίτες και κύριοι δικαστές. Δεν ευθύνονται, τουλάχιστον στη συντριπτική τους πλειοψηφία, οι Έλληνες δανειολήπτες. Ευθύνονται οι Τραπεζίτες με τα δελεαστικά τους δάνεια που στόχευαν στα υψηλά μπόνους των στελεχών τους και φταίνε, παράλληλα, γιατί οι Έλληνες πολίτες δεν είναι Οικονομολόγοι, ικανοί να προβλέψουν το τι έρχεται ή το τι μπορεί να προκύψει σε μία Οικονομία από τη μία στιγμή στην άλλη. Οικονομολόγοι είναι τα στελέχη των Τραπεζών, ο Κεντρικός Τραπεζίτης και το εκάστοτε Οικονομικό επιτελείο του Κράτους.

Οι απλοί πολίτες, ακόμα και οι μικρομεσαίοι Επιχειρηματίες, είναι άνθρωποι με ανάγκες καθημερινότητας και με απλά όνειρα, όπως η ιδιωτική στέγαση, ένα ταξίδι αναψυχής, η τακτοποίηση ενός παιδιού που παντρεύεται. Οι προβλέψεις για οικονομικούς κύκλους, ξαφνικές χρηματοπιστωτικές κρίσεις, παγκόσμιες ή μη, αυξήσεις ή μειώσεις επιτοκίων δανεισμού, αυξήσεις ή μειώσεις καταθέσεων των εμπορικών Τραπεζών προς την Ελληνική Κεντρική Τράπεζα και άλλα τέτοια τεχνικά εργαλεία είναι αποκλειστική ευθύνη Κράτους, Κεντρικής Τράπεζας και εμπορικών Τραπεζών. Δεν είναι ευθύνη πολιτών και μικρομεσαίων. Σήμερα όμως, την ευθύνη και την εγκληματική αμέλεια των παραπάνω φορέων, την μετακυλίετε στους δανειολήπτες και μάλιστα με τις ευλογίες Κράτους και Δικαιοσύνης. Κάποιοι μάλιστα δικαστές, έχω ακούσει, ότι διατείνονται ότι οι κόκκινοι δανειολήπτες ευθύνονται για μειώσεις στους μισθούς των δικαστών. Όχι, κύριοι δικαστές, δεν ευθύνονται οι δανειολήπτες για όλα τα κακά που συνέβησαν σε αυτόν τον τόπο. Οι παραπάνω θεσμοί ευθύνονται και εσείς συχνά τους επιβραβεύετε, απλά γιατί αυτοί εξακολουθούν να έχουν το ”μαχαίρι και το καρπούζι” και τις τύχες όλων μας στα χέρια τους.

”Δίκαιον ουκ άλλον τι ή του κρείττονος συμφέρον”…

Και για να ολοκληρώσω το φιάσκο και το άδικο των κόκκινων δανείων, ας δούμε μαζί μια ακόμα αναμφισβήτητη πραγματικότητα.
Σε τι ποσό ανέρχονται σήμερα τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια; Όπως έχει γραφτεί πολλές φορές επισήμως, τελευταία, στο ύψος των 80 περίπου δισεκατομμυρίων. Πολύ ωραία! Πόσα χρήματα έλαβαν οι συστημικές τράπεζες από το 2011 από χρήματα του ελληνικού λαού, από τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως «ELA» «ESM» και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα; Πάνω από 160 δισεκατομμύρια. Τα χρήματα αυτά δόθηκαν, και μάλιστα µε μηδενικά επιτόκια, ακόμα και αρνητικά, για να εξουδετερωθούν οι αρνητικές συνέπειες των κόκκινων δανείων, να ανακεφαλαιοποιηθούν οι τράπεζες, αλλά και να διοχετευτεί η ρευστότητα στην χειµάζουσα Ελληνική Οικονομία. Μόνο στο α’ εξάμηνο του 2020 οι συστημικές τράπεζες έλαβαν από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ρευστότητα πάνω από 38 δισεκατομμύρια, κυρίως για τη στήριξη επιχειρήσεων και νοικοκυριών από τη λαίλαπα της πανδημίας.
Αντ’ αυτού τι έκαναν και τι συνεχίζουν να κάνουν; Πουλάνε τα ενυπόθηκα δάνεια του κόσμου με 5-10% επί του κεφαλαίου, σε διάφορα funds ή διαχειρίστριες εταιρείες, και κατάσχουν τα σπίτια των δανειοληπτών, που με τόσο κόπο απέκτησαν.

Και ρωτώ, εύλογα, το ελληνικό κράτος και τους αρμόδιους: 80 δισεκατομμύρια ιδιωτικό χρέος προς τις τράπεζες, που πωλούνται με 5-10% σε τρίτους, ισοδυναμούν το πολύ με 8 δισεκατομμύρια. Πόσο δύσκολο είναι να δημιουργήσει το ίδιο το κράτος έναν φορέα, έστω μια Bad bank, να αγοράσει το συνολικό ιδιωτικό χρέος με μόλις 8 δισ. και εν συνέχεια να καλέσει τους δανειολήπτες να πληρώσουν τα χρέη τους στο 10-15% σε βάθος 10 ετών; Πόσοι εξ αυτών δε θα ανταποκρινόντουσαν σε μια τέτοια πρόταση; Βάζω στοίχημα όχι πάνω από το 10%. Το 90% όχι μόνο θα ανταποκρινόταν, αλλά θα ήταν και σε θέση να αποπληρώσει την υποχρέωση του αδιάλειπτα.

Σήμερα, οι διαχειριστικές και οι Τράπεζες, τους ζητάνε το 150 και 200% του αρχικού δανείου τους!! Και κάτι άλλο με την ευκαιρία. Εάν ένας επαγγελματίας, σήμερα, πουλήσει τα προϊόντα του με κέρδη έστω και 50% πάνω από το αναμενόμενο φυσιολογικό, κινδυνεύει να μπει στο στόχαστρο της πολιτείας για αισχροκέρδεια. Οι διαχειριστές και τα funds που αγοράζουν με 5-10% και πουλάνε με 200% δεν είναι υπόλογοι αισχροκέρδειας; Πού είναι ο κρατικός μηχανισμός και η δικαιοσύνη σ’ αυτό το οικονομικό, αν μη τι άλλο, έγκλημα; Γιατί και το δάνειο, δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα προϊόν.
Το κράτος, λοιπόν, θα μπορούσε μέσα σε ένα μικρό διάστημα, να δημιουργήσει μια Bad bank, να διαθέσει μόλις 8 δισ. που θα μπορούσε να εξασφαλίσει ακόμα και με μια έκδοση ομολόγου, με τίτλο «εξυγίανση του χρηματοπιστωτικού συστήματος της χώρας», και να λύσει το χρονίζον πρόβλημα των NPL’S. Έτσι, θα έσωζε ό,τι έχει απομείνει από τις περιουσίες των Ελλήνων πολιτών αλλά και πολλές από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που αποτελούν το 98% της Ελληνικής Οικονομίας. Αντ’ αυτού, επιλέγει τη λύση του νέου πτωχευτικού νόμου, που σίγουρα θα οδηγήσει σε χιλιάδες κατασχέσεις και πολυδάπανες και χρονοβόρες διαδικασίες, την ίδια στιγμή μάλιστα, που με τις εξελίξεις της πανδημίας, η οικονομία μας είναι για μία ακόμα φορά στα όρια της.

Και θέλω να κλείσω αυτό το άρθρο, με τους αυτονόητους για μένα, και για πολλούς από εσάς, όπως θέλω να ελπίζω, προβληματισμούς, λέγοντας, ότι η λύση της ”κακής τράπεζας”, όπως την ανέλυσα, η φιλοσοφία των δικαστών, και η στρατηγική των Τραπεζών, που συν τοις άλλοις, σήμερα, δε διοχετεύουν την απόλυτα απαραίτητη ρευστότητα στην πραγματική οικονομία, είναι στο πλαίσιο μιας ευρύτερης στρατηγικής, που επιβάλλεται από εξωτερικά κέντρα απόφασης και συμφερόντων, έτσι ώστε η Χώρα, πέρα από την απώλεια όλων των στρατηγικών φυσικών και μη πόρων που έχει ξεπουλήσει (τα αναφέραμε στην αρχή του άρθρου) να ξεπουλήσει και σχεδόν όλη την περιουσία των ιδιωτών, κτυπώντας μεταξύ των άλλων, το βασικό κύτταρο του Έλληνα, που είναι η ασφάλεια και η αξιοπρέπεια. Η σημερινή Κυβέρνηση, αλλά και η Αντιπολίτευση, έχουν τεράστιες ευθύνες για ότι ήθελε συμβεί από δω και πέρα, έστω και αν διαγράψουμε αυτές που τους βαρύνουν από το παρελθόν.

  Καλλιγάς Κ. Ανδρέας

Καθηγητής   οικονομολόγος