Με αφορμή την εισβολή της Τουρκίας στη Συρία και στην Α.Ο.Ζ. της Κύπρου η διεθνής κοινότητα μιλά για παραβίαση του διεθνούς δικαίου και για την ανάγκη αποκατάστασης της νομιμότητας. Ο τρίτος Αττίλας, στη θάλασσα της Κύπρου αυτή τη φορά, είναι γεγονός. Ταυτόχρονα, η εισβολή στη Συρία παραλληλίζεται, από τους ίδιους τους Τούρκους, με την εισβολή στην Κύπρο το 1974.

Παρά την καταδίκη και τις ανακοινώσεις για την ανάγκη σεβασμού του διεθνούς δικαίου και του δικαίου της θάλασσας, οι επιθέσεις και η παραβίαση των συνόρων συνεχίζονται και η επεκτατική πολιτική δεν ανακόπτεται. Γιατί άραγε συμβαίνει αυτό; Γιατί οι Τούρκοι αγνοούν το διεθνές δίκαιο και αναδεικνύονται σε ταραξία της περιοχής; Την απάντηση στο ερώτημα την έχει δώσει πριν από 2500 χρόνια, ο Θουκυδίδης, στην ιστορία του Πελοποννησιακού πολέμου. Ο μεγάλος ιστορικός αναφέρει ότι «η δικαιοσύνη εφαρμόζεται μεταξύ ίσων και όχι μεταξύ του ισχυρότερου και του ασθενέστερου και υπάρχει, μόνο, όταν η πίεση της ανάγκης είναι ίση. Διαφορετικά, οι ισχυροί αποσπούν ό,τι μπορούν και οι αδύναμοι παραχωρούν ό,τι πρέπει». Άλλο είναι οι σχέσεις μεταξύ των ατόμων ενός κράτους, όπου υπάρχουν νόμοι και ποινές, που μπορούν να επιτρέψουν την ίση αντιμετώπιση του αδύνατου από τον ισχυρό, και άλλο οι σχέσεις μεταξύ κρατών, όπου ο ισχυρός αποφασίζει πώς θα μεταχειριστεί τον αδύναμο και οι ηθικές κρίσεις είναι ουσιαστικά ανεφάρμοστες.

Από την αρχαιότητα λοιπόν, την πολιτική των κρατών την καθορίζει το συμφέρον και το δίκαιο του ισχυρού. Όπως αναφέρει ο Θουκυδίδης, στο διάλογο των Αθηναίων με τους Μηλίους «οι δυνατοί κάνουν όσα τους επιτρέπει η δύναμή τους κι οι αδύναμοι υποχωρούν κι αποδέχονται». Το διεθνές δίκαιο και η επίκληση του είναι το καταφύγιο και το όπλο των αδυνάτων. Γι’ αυτό και οι «αδύνατοι» θα πρέπει να εξασφαλίζουν την άμυνα τους, να δημιουργούν συμμαχίες με ισχυρά κράτη και να εντάσσονται σε ευρύτερους κρατικούς σχηματισμούς, για να προστατεύονται. Δυστυχώς δεν ζούμε σε έναν κόσμο δίκαιο, ούτε σε έναν κόσμο αγγελικά πλασμένο. Μπορεί, μετά το Β΄ παγκόσμιο πόλεμο, η διεθνής κοινότητα να έχει δημιουργήσει όργανα και θεσμούς, για την επίλυση των διαφορών, μεταξύ των κρατών, και για την προστασία της ειρήνης, ωστόσο, είναι κοινή διαπίστωση ότι την πολιτική των κρατών, και πρωτίστως των ισχυρών, την καθορίζει το συμφέρον και όχι οι αρχές και οι κανόνες του διεθνούς δικαίου.

Ας μην τρέφουμε λοιπόν αυταπάτες και ψευδαισθήσεις, σε σχέση με τη στάση των ισχυρών του κόσμου, απέναντι στην επιθετικότητα της Τουρκίας. Οι ισχυροί θα κινητοποιηθούν και θα αντιδράσουν, στην καταπάτηση του δικαίου, μόνο αν θεωρήσουν ότι θίγονται τα δικά τους συμφέροντα (οικονομικά, γεωπολιτικά).

Το ιστορικό γεγονός της Ναυμαχίας της Ναυπάκτου (7 Οκτωβρίου 1571), που γιορτάστηκε πρόσφατα, αποτελεί άλλη μια έμπρακτη απόδειξη ότι το συμφέρον είναι εκείνο που καθορίζει την πολιτική των κρατών. Η τότε Οθωμανική αυτοκρατορία, χρησιμοποιώντας τη δύναμη της, ακολουθούσε μια επιθετική πολιτική, όπως κάνει η σημερινή Τουρκία στην Α.Ο.Ζ. της Κύπρου και στη Συρία, προσπαθώντας να επιβάλει τα συμφέροντα της σε βάρος κυρίως της Βενετίας και των άλλων δυτικών δυνάμεων. Με την κατακτητική της πολιτική είχε θέσει υπό τον έλεγχο της όλη, σχεδόν, τη λεκάνη της Μεσογείου και ένα μεγάλο μέρος της ηπειρωτικής Ευρώπης. Οι χριστιανικές δυνάμεις της Δύσης (Βενετία, Ισπανία, Γένοβα κ.α.), μπροστά στην επιθετικότητα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας συγκροτούν το 1571 τον αντιτουρκικό ιερό συνασπισμό (sacra liga antiturka), παραμερίζοντας τις διαφορές τους, γιατί έβλεπαν να κινδυνεύουν οι δικές τους κατακτήσεις, τα δικά τους συμφέροντα και το μέλλον της ίδιας της Ευρώπης.

Με βάση τα παραπάνω καταλήγουμε ότι:

• Η πολιτική των κρατών χαράζεται με βάση το συμφέρον. Οι ισχυροί δραστηριοποιούνται δυναμικά, για την αποκατάσταση του διεθνούς δικαίου, όταν απειλούνται τα συμφέροντα τους.
• Η δικαιοσύνη υπάρχει και εφαρμόζεται μεταξύ ίσων και όχι μεταξύ του ισχυρότερου και του ασθενέστερου. Υπάρχει και εφαρμόζεται αν η πίεση της ανάγκης είναι ίση, διαφορετικά το δίκαιο είναι με τον ισχυρό.
• Στις διαμάχες μεταξύ κρατών ο ισχυρός απλώς εξαναγκάζει τον αδύναμο. Με άλλα λόγια η αδυναμία εφαρμογής του νόμου, με αποτελεσματικές ποινές, καθιστά τη δύναμη ως τον μοναδικό διαιτητή στις διεθνείς υποθέσεις και οι αποφάσεις λαμβάνονται με βάση το συμφέρον και όχι τα συναισθήματα
• Οι ηθικές αξίες έχουν ελάχιστη σημασία σε έναν πόλεμο, όπου αυτό που μετράει περισσότερο είναι το συμφέρον. Άλλωστε, και η Ιστορία υπακούει περισσότερο στη λογική της αναγκαιότητας, παρά της ηθικής.
• Οι αδύναμοι δεν θα πρέπει να στηρίζονται μόνο στην ηθική και στο δίκαιο. Θα πρέπει να ακολουθούν πολιτική συμμαχιών, συνεργασιών και συμφωνιών εντάσσοντας τα δικά τους συμφέροντα στα γενικότερα συμφέροντα των ισχυρών.

Η ανθρωπότητα  σήμερα παραστέκεται μάρτυρας ενός διαλόγου ανάμεσα στην πάνοπλη αλαζονεία της ισχυρής Τουρκίας και τη θαρραλέα αντιπαράταξη των μικρών λαών (της Κύπρου, των Κούρδων). Βέβαια, το παρήγορο μήνυμα που στέλνει η ιστορία είναι ότι η αλαζονεία της δύναμης, που προκαλεί αδιάντροπα την παγκόσμια αγανάκτηση, τελικά συντρίβεται κάτω από το βάρος των ολισθημάτων και των αμαρτημάτων, προς τα οποία φέρεται ακατάσχετα. Η ναυμαχία της Ναυπάκτου (1571) το επιβεβαιώνει.

Πέτρος Πιτσιάκκας

Φιλόλογος, Διευθυντής 2ου ΓΕΛ Ναυπάκτου