Η κυπριακή τραγωδία δεν ξεκίνησε με την τουρκική εισβολή, προκύπτοντας εκ του μηδενός. Αυτά είναι τα γεγονότα που οδήγησαν στην τραγωδία…

Στις 15 Ιουλίου του 1974, γύρω στις 8.15, από το στρατόπεδο της Κοκκινοτριμιθιάς, τανκς έκαναν την εμφάνισή τους, με κατευθύνσεις το Προεδρικό Μέγαρο, το κτίριο Τηλεπικοινωνιών και το κτίριο της Αρχιεπισκοπής. Τα τανκς συνήθιζαν να βγαίνουν καθημερινά στους δρόμους για να πραγματοποιήσουν ασκήσεις, όμως αυτή τη φορά τα πράγματα θα έπαιρναν τελείως διαφορετική τροπή. Δεν πέρασε πολύ ώρα από την εμφάνιση των τεθωρακισμένων και οι πυροβολισμοί που ακούγονταν από διάφορα σημεία προκάλεσαν αναταραχή σε ολόκληρη την κυπριακή πρωτεύουσα.

Εκείνη την ώρα, ο Μακάριος υποδεχόταν στο Προεδρικό Μέγαρο Έλληνες μαθητές από σχολεία της Αλεξάνδρειας και προτού αρχίσει η τελετή υποδοχής, τα άρματα μάχης, που είχαν φτάσει απέξω, άρχισαν να βάλλουν κατά του Προεδρικού Μεγάρου. Στόχος εκτός από το Μέγαρο της Αρχιεπισκοπής, ήταν το κτίριο των Τηλεπικοινωνιών, το Αρχηγείο της αστυνομίας, το στρατόπεδο του εφεδρικού σώματος και το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου (ΡΙΚ), ενώ άνδρες της ΕΛΔΥΚ επιτέθηκαν στον Αερολιμένα της Λευκωσίας. Η αντίσταση που εκδηλώθηκε ήταν έντονη αλλά όχι τόση ώστε να υπερισχύσει των πραξικοπηματιών.

Έτσι, μετά από δύο ώρες περίπου, η Λευκωσία ανήκε πια στη Χούντα και η θέση του προέδρου στο Νίκο Σαμψών. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώθηκε αργότερα εκείνο το πρωί με τη μετάδοση της παρακάτω ανακοίνωσης: «Σήμερον την πρωίαν, η Εθνική Φρουρά επενέβη διά να σταματήση τον αδελφοκτόνον πόλεμον. Η Εθνική Φρουρά είναι την στιγμήν αυτήν κυρία της καταστάσεως. Ο Μακάριος είναι νεκρός». Βέβαια, ο Μακάριος είχε προλάβει να διαφύγει στην Πάφο απ’ όπου, σ’ έναν τοπικό ραδιοσταθμό που, ενώ λειτουργούσε ως λήψεως, τον έκαναν και αναμεταδόσεως, απηύθυνε διάγγελμα προς τον κυπριακό λαό.

Αττίλας ’74:  Ο Βιασμός της Κύπρου

Εν τω μεταξύ, μεγάλη στρατιωτική δύναμη από τη χούντα στη Λευκωσία, διατεταγμένη από την Αθήνα, ξεκίνησε για την Πάφο. Την άλλη μέρα ελικόπτερο της Ειρηνευτικής Δυνάμεως των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο μετέφερε τον Μακάριο στη βρετανική στρατιωτική βάση της Επισκοπής, κοντά στη Λεμεσό, και από εκεί ένα στρατιωτικό αεροπλάνο τον πήγε στη Μάλτα. Από εκεί, στην Αγγλία και στην Αμερική.

Οι καταθέσεις των πρωταγωνιστών του πραξικοπήματος στην επιτροπή της Βουλής, αποκάλυψαν ότι η χούντα των Αθηνών είχε αποφασίσει, τουλάχιστον, από τις αρχές του 1974 την πραξικοπηματική ανατροπή του Μακαρίου με πρωτοβουλία του αόρατου δικτάτορα Δ. Ιωαννίδη. Το πραξικόπημα πυροδοτεί ταυτόχρονα εξελίξεις στην Άγκυρα που εμφανίζεται αποφασισμένη να αναλάβει στρατιωτική δράση εις βάρος της Κύπρου.

Παρά τις παραινέσεις του Βρετανού ομολόγου του, Χάρολντ Ουίλσον, και του υπουργού Εξωτερικών, Τζέιμς Κάλαχαν, ο τούρκος πρωθυπουργός Μπουλέντ Ετζεβίτ βλέπει ως μόνη λύση την εισβολή στην Κύπρο. Ο έκτακτος απεσταλμένος του αμερικανού υπουργού εξωτερικών, Κίσινγκερ, υφυπουργός εξωτερικών, Τζο Σίσκο, προσπαθεί με συνεχείς διαβουλεύσεις μεταξύ Λονδίνου – Άγκυρας και Αθηνών, να αποτρέψει τα χειρότερα, αλλά… αποτυγχάνει!

Η εισβολή…

Είναι το απόγευμα της 19ης Ιουλίου του 1974, η ζέστη είναι αποπνικτική και οι παραλίες της Κύπρου, είναι γεμάτες από κόσμο που αναζητούν λίγη δροσιά. Οι δείκτες των ρολογιών δείχνουν 18.23 και κείνη την ώρα το επίγειο ραντάρ της Ναυτικής Διοίκησης Κύπρου, που βρισκόταν στο βορειοανατολικό άκρο της Κύπρου και συγκεκριμένα στο ακρωτήρι Άγιος Ανδρέας, εντόπισε την Τουρκική νηοπομπή, 4 αποβατικά σκάφη, στα ανοικτά της Κυρήνειας. Ειδοποιούνται αμέσως με κατεπείγοντα σήματα η Ελληνική και Ελληνοκυπριακή πολιτική και στρατιωτική ηγεσία. Κάθε μισή ώρα, από τις 7μ.μ. (19.00) μέχρι και στις 04.50 το πρωί της 20ης Ιουλίου, η Ναυτική Διοίκηση Κύπρου, αναφέρει λεπτομερώς τις κινήσεις των Τουρκικών αποβατικών σκαφών. Η Ελληνική στρατιωτική ηγεσία, που ουσιαστικά είναι και πολιτική ηγεσία, εκτιμά πως πρόκειται για άσκηση του τουρκικού στόλου ή έτσι τους «πληροφόρησαν» από την Αμερικανική Πρεσβεία και δεν λαμβάνει κανένα απολύτως μέτρο. Ούτε καν αυτό της αυξημένης επιτήρησης!!!

Στις 5 παρά 10 το πρωί της 20ης Ιουλίου, τα τουρκικά αποβατικά απέχουν μόνο 8 χιλιόμετρα από τις ακτές της Κυρήνειας και ουδείς, Έλληνας ή Ελληνοκύπριος πολιτικός ή στρατιωτικός, ανησυχεί!!

Δέκα λεπτά αργότερα, γύρω στις 5, με το πρώτο φως της μέρας , άρχισαν σφοδροί αεροπορικοί βομβαρδισμοί από την Τουρκική Αεροπορία. Πάνω από 70 τουρκικά πολεμικά αεροσκάφη προσέβαλαν και κατέστρεψαν , τον Ναυτικό Σταθμό της Κυρήνειας, τα στρατόπεδα πεζικού και πυροβολικού, το οδικό δίκτυο ανατολικά της Κυρήνειας, τον σταθμό Εγκαίρου Προειδοποίησης της Αεροπορίας και το Ραντάρ του Ναυτικού, στον Άγιο Αντρέα. Λίγο πριν από τις 6 το πρωί, τα Τουρκικά αεροσκάφη χτύπησαν εγκαταστάσεις του Γενικού Επιτελείου της Κυπριακής Εθνοφρουράς, διάφορα στρατόπεδα στη Λευκωσία και το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ (Ελληνική Δύναμη Κύπρου).

Ο «Αττίλας» βρισκόταν στην Κύπρο για να γράψει το τέλος του προοιμίου μιας τραγωδίας που συνεχίζεται μέχρι σήμερα, με  εδάφη χώρας μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης να βρίσκονται υπό κατοχή…

Μαρτυρίες

Ο ναυπάκτιος Σπύρος Φούντας που υπηρετούσε στην Ελληνική Δύναμη Κύπρου (ΕΛ.ΔΥ.Κ.) καταγράφει τα όσα έζησε τις ημέρες της εισβολής στην Κύπρο.

«Στα είκοσί μου χρόνια, στο κάλεσμα της πατρίδας παρουσιάσθηκα στις 23-01-1973 στην Τρίπολη, στο Κέντρο Εκπαίδευσης Νεοσυλλέκτων, με ειδικότητα πολυβολητής, όπου έκανα τη βασική μου εκπαίδευση και πήρα ειδικότητα με ένδειξη ΕΛ.ΔΥ.Κ. Ελληνική Δύναμη Κύπρου. Πήγα στην Καβάλα για ένα οχτάμηνο περίπου και το Γενάρη του 1974 πήγα στην Κύπρο.

Στην Ελευθερούπολη, πέρασα το δεύτερο στάδιο της εκπαίδευσής μου, ώσπου λίγες ημέρες πριν αναχωρήσουμε για το Λουτράκι, μαζί με μερικούς άλλους οπλίτες μας καλεί ο Λοχαγός μας και μάς είπε: “Γνωρίζετε ότι έχετε επιλεγεί για την ΕΛ.ΔΥ.Κ., εκεί όπου χρειάζεται ψυχή και παλληκαριά για να υπηρετήσετε το υπόλοιπο της θητείας σας. Θα πάρετε ένα μήνα άδεια και μετά θα μεταβείτε στο Λουτράκι, απ’ όπου θα μεταφερθείτε στην Κύπρο”. Έτσι κι έγινε. Πήραμε την άδεια, επισκεφθήκαμε το χωριό μας, τους φίλους μας, τους γονείς μας, διασκεδάσαμε και μετά το τέλος αυτής επιστρέψαμε στην Ελευθερούπολη, όπου παραδώσαμε τον οπλισμό μας. Τότε μας φώναξε για τελευταία φορά ο Διοικητής, μας έσφιξε το χέρι και, αφού μας ασπάσθηκε, μας ευχήθηκε “Καλή τύχη”.

Στις 10-01-1974, επιβιβαστήκαμε στο αρματαγωγό “ΡΟΔΟΣ” και από την παραλία των Κεχριών της Κορίνθου μας μετέφερε σε δύο ημέρες στην Κύπρο, στο λιμάνι της Αμμοχώστου. Κατά την αποβίβασή μας από το πλοίο αντιληφθήκαμε πως μας μετρούσαν οι Τουρκοκύπριοι και μας παρατηρούσαν με κιάλια από μακριά. Επιβιβαστήκαμε σε στρατιωτικά οχήματα και σύντομα βρεθήκαμε στη Λευκωσία, στο στρατόπεδο της ΕΛ.ΔΥ.Κ. Βρισκόμουν πια σε χώρα Ελληνική αλλά με πλήθος Τουρκοκυπρίων. Μας χώριζαν πολλά, θρησκεία, έθνος, ήθη, έθιμα, αλλά μας ένωναν και πολλά, η Κύπρος, νεαρή ηλικία, αγάπη για τη ζωή.  Οι σχέσεις μας με τους Τούρκους της ΤΟΥΡΔΥΚ ήταν ειρηνικές και φιλικές. Τότε, εκείνο το διάστημα, δεν είχαμε να μοιράσουμε τίποτα. Υπήρχε η νεκρή ζώνη των 20 μέτρων και ο καθένας ζούσε στο δικό του τόπο.

Ο καιρός περνούσε μέσα από σκληρή εκπαίδευση και δοκιμασία, ώσπου το πρωί της 15ης Ιουλίου του 1974, ο λοχαγός μου μας διέταξε σε αναφορά με πλήρη εξάρτυση. Η διαταγή εκτελέσθηκε, αλλά όλοι ρωτούσαμε με την απορία ζωγραφισμένη στα πρόσωπά μας τι συμβαίνει. Παραμείναμε αρκετό διάστημα σε επιφυλακή και από κάτι πυροβολισμούς που ακούσαμε καταλάβαμε πως κάτι άσχημο συμβαίνει. Πράγματι, το νέο μαθεύτηκε λίγο αργότερα. Η Εθνοφρουρά είχε κάνει πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, με εντολή του Σαμψών, Κύπριου δημοσιογράφου, σε συνεργασία με τον Έλληνα δικτάτορα Ιωαννίδη. Ο κόσμος ανάστατος, είχε κατακλύσει την πλατεία Ελευθερίας αντιδρώντας, τα πνεύματα ηρέμησαν και το βράδυ επιστρέψαμε στο στρατόπεδο.

Στις 20 Ιουλίου ξημερώματα όμως, με την ακρίβεια στις πέντε παρά τέταρτο, έγινε η απόβαση των Τούρκων από τις ακτές της Κερύνειας.  Στους εισβολείς του “ΑΤΤΙΛΑ Ι”, μέχρι να φθάσουν στις ακτές της Κερύνειας, με το πρώτο φως της εικοστής Ιουλίου 1974, επικρατούσε πλήρης σύγχυση. Υπήρξαν περιπτώσεις που το ένα πλοίο έπεφτε πάνω στο άλλο.

Πολεμικά αεροσκάφη άρχισαν να χτυπούν το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ και το αεροδρόμιο της Λευκωσίας ρίπτοντας αλεξιπτωτιστές στον τούρκικο θύλακα Λευκωσίας – Κερύνειας και σε άλλες στρατηγικές περιοχές. Η στενή πεδιάδα μεταξύ Πανάγρων και Κερύνειας μεταβλήθηκε σε κόλαση πυρός. Το βράδυ της 20ης Ιουλίου, οι Τούρκοι εγκατέστησαν ένα μικρό προγεφύρωμα στην περιοχή “Πέντε Μίλι”, ενώ συμπτύχθηκαν στο θύλακα της Λευκωσίας, ύστερα από αιματηρές μάχες με την ΕΛΔΥΚ. Πολλές περιοχές που ελέγχονταν από τους Τούρκους περιήλθαν στα χέρια των Ελληνοκυπρίων. Το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ, παρά τους σφοδρούς βομβαρδισμούς και τις ρίψεις των αλεξιπτωτιστών, δεν μπόρεσαν να το καταλάβουν.

Οι Ελλαδίτες υπερασπιστές των περιοχών, με ανυπέρβλητο θάρρος, ηρωισμό και αυταπάρνηση, κατορθώναμε και αποκρούαμε τις εχθρικές επιθέσεις, που διαδέχετο η μια την άλλη, προσφέροντας θυσίες αίματος στο βωμό της ελευθερίας του νησιού. Σε μια από αυτές τις μάχες, τραυματίσθηκα και εγώ από αεροπορικό βομβαρδισμό από βόμβα “ΝΑΠΑΛΜΣ”, μαζί με ριπές μυδραλίου. Αυτό ήταν το μόνο που κατάφερα να δω σε απόσταση 20 με 30 μέτρα. Έκτοτε έπεσα σε λήθαργο. Ξημέρωσα στο νοσοκομείο μετά από τρείς ημέρες, έχοντας πολλά εγκαύματα στα πόδια, στην αριστερή πλευρά, στο πρόσωπο και ρήξη αριστερού ωτός. Σήμερα είναι εμφανή τα σημάδια που μου άφησαν οι εμπρηστικές βόμβες των βάρβαρων Τούρκων. Αυτό συνέβη, γιατί ήρθε και άλλο αεροπλάνο ή το ίδιο και μας πήρε μπροστά στη διάβα του, χωρίς να το αντιληφθούμε.

Οι Τούρκοι, σφάζοντας, καίγοντας, λεηλατώντας και βιάζοντας, προχωρούσαν προς την Κερύνεια. Οι βομβαρδισμοί δεν είχαν καμιά διάκριση, δεν σεβόντουσαν ούτε τις διεθνείς συνθήκες και ήταν αδιάκοποι. Έτσι, κατά τις τρεις το μεσημέρι, βομβάρδισαν το Γενικό Νοσοκομείο της Κύπρου, απ’ όπου πριν λίγο, για καλή μου τύχη, με μετέφεραν στο Σανατόριο της Κυπερούντα, όπου εκεί έμεινα για θεραπεία μέχρι τον Σεπτέμβριο παρακολουθώντας τον “ΑΤΤΙΛΑ ΙΙ” με κομμένη την ανάσα και σε απόσταση 300 μέτρων, αδύναμος να προσφέρω υπηρεσίες ούτε για προστασία του εαυτού μου. Τέλος Σεπτεμβρίου, ήρθα στην Ελλάδα, όπου, με παρατεταμένη εξάμηνη θητεία, υπηρέτησα το υπόλοιπο αυτής στην Πάτρα και απολύθηκα μετά από 30 μήνες».